Prezes UTK – dr inż. Ignacy Góra przygotował ciekawy i ważny merytorycznie dokument odnoszący się do najważniejszych kwestii z zakresu szkolenia i egzaminowania maszynistów. Zachęcamy do zapoznania się z niniejszym materiałem.
Zainteresowanych skomentowaniem prosimy o przesłanie opinii na maila biuro@seim-tsz.pl
Szkolenie i egzaminowanie maszynistów
W 2019 r. doszło do 111 zdarzeń polegających na niezatrzymaniu pociągu przed sygnałem “Stój”. To o 8% mniej niż rok wcześniej, jednak nadal liczba błędów jest zbyt duża. Za 13% zdarzeń tego typu odpowiedzialni są maszyniści ze stażem poniżej roku, którzy stanowią 1% wszystkich prowadzących pojazdy kolejowe. Pokazuje to jak ważne jest odpowiednie szkolenie, do którego z powodzeniem można wykorzystać symulatory.
W związku z wprowadzeniem jednolitego rynku oraz dążeniem do interoperacyjności systemu kolei wymagania w zakresie szkolenia i egzaminowania na stanowisku tzw. licencjonowanego maszynisty zostały ujednolicone. Uznano, że w przypadku maszynisty kluczową rolę odgrywa sprawdzenie znajomości typu pojazdu kolejowego oraz szlaku lub okręgu manewrowego.
Szkolenie kandydata jest dwuetapowe. W pierwszej kolejności zdobycie ogólnej wiedzy teoretycznej potwierdzonej zdobyciem licencji maszynisty, a następnie szkolenie przybiera wymiar praktyczny, czyli znajomość konkretnych typów pojazdów kolejowych oraz tras, które wpisane są w świadectwie maszynisty. Przepisy unijne nie regulują szczegółowo procesu szkolenia, pozwalając na doprecyzowanie tego zagadnienia na poziomie krajowym.
Obecnie obowiązujący program szkolenia kandydatów na maszynistów w Polsce, w szczególności w zakresie uzyskiwania świadectwa maszynisty, w opinii wielu organizacji i autorytetów w dziedzinie kolejnictwa, nie gwarantował odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa. Dlatego w 2014 r. przyjęto nowe regulacje, które szczegółowo określały przede wszystkim program szkolenia w celu uzyskania świadectwa maszynisty. Jednocześnie program ten zakładał szkolenie maszynisty o ograniczonych uprawnieniach do wybranej podkategorii, a zatem bardzo wyspecjalizowanego maszynisty, co miało zagwarantować poprawę bezpieczeństwa. Od 2019 r. wprowadzono dodatkowy obowiązkowy element szkolenia maszynistów polegający na nauce odpowiedniego zachowania w sytuacjach niestandardowych, co związane jest z koniecznością zastosowania symulatorów pojazdów kolejowych. Przyjęto przy tym uzasadnione założenie, że tylko wyspecjalizowane podmioty szkoleniowe będą posiadały pełnozakresowe symulatory, szkoląc kandydatów do zawodu z różnych przedsiębiorstw kolejowych i wykorzystując tzw. efekt skali.
Nie ulega jednak wątpliwości, że program szkolenia na świadectwo maszynisty należy do problematycznych. Zakres umiejętności, jakie powinien nabyć maszynista w trakcie szkolenia został określony w dyrektywie o maszynistach. Wśród tych umiejętności są te wspólne dla wszystkich typów pojazdów i rodzajów infrastruktury, jak i takie, które odnoszą się do obsługi konkretnego typu pojazdu czy też znajomości konkretnej trasy.
W przypadku szkolenia maszynistów, kandydat sam ponosi koszty badań i wybiera podmiot, który wykona badania w celu uzyskania licencji maszynisty, a na późniejszym etapie jest kierowany na badania do innego podmiotu w celu uzyskania świadectwa maszynisty. Często inne standardy przeprowadzania badań powodują, że ich wyniki mogą się różnić. Efektem tego jest odsunięcie od pracy.
dr inż. Ignacy Góra, Prezes Urzędu Transportu Kolejowego