Wpływ nowych przepisów wynikających z konieczności dostosowania prawa kolejowego do regulacji unijnych będzie ogromny. Wystarczy przypomnieć, że to największa nowelizacja ustawy o transporcie kolejowym od jej powstania w 2003 r. I nie w tym żadnej przesady. Z tego względu Stowarzyszenie Ekspertów i Menedżerów Transportu Szynowego zaprosiło przedstawicieli Ministerstwa Infrastruktury i Budownictwa oraz Urzędu Transportu Kolejowego, aby urzędnicy opowiedzieli o szczegółach wprowadzanych zmian.
Przepisy unijne tj. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/34/UE w sprawie utworzenia jednolitego europejskiego obszaru kolejowego wraz z rozporządzeniami wykonawczymi Komisji Europejskiej wymusiły konieczność wydania czterech zmienionych rozporządzeń krajowych oraz jednego całkowicie nowego rozporządzenia. – Zmian jest tyle, że właściwie powinniśmy uchwalić nową ustawę. Jednak ze względu na krótkie terminy implementacyjne poprzestaliśmy na nowelizacji. Jednocześnie chcieliśmy maksymalnie dostosować ustawę o transporcie kolejowym do wymagań UE, nie wywracając zarazem systemu, który do tej pory funkcjonował – zaznaczał Michał Wankiewicz, główny specjalista Departamentu Kolejnictwa MIB.
Nowe regulacje dotyczą rozdzielności zarządzania infrastrukturą od przewozów, finansowania zarządców infrastruktury, licencjonowania przedsiębiorstw kolejowych, zasad pobierania opłat za dostęp do infrastruktury i przydzielania zdolności przepustowej, niezależności i funkcji organu regulacyjnego oraz dostępu do usług dla przewoźników kolejowych.
– Znowelizowana ustawa przynosi przede wszystkim nową systematykę podziału infrastruktury kolejowej na drogę kolejową, linię kolejową i bocznicę, wprowadza pojęcie infrastruktury prywatnej i obiektów infrastruktury usługowej. Określa na nowo zasady pozyskiwania świadectw, certyfikatów i autoryzacje bezpieczeństwa oraz zasady udostępniania infrastruktury kolejowej – wymieniał Piotr Sieczkowski, drugi ze specjalistów Departamentu Kolejnictwa obecny na posiedzeniu SEiMTS.
Nowością jest zwłaszcza obiekt infrastruktury usługowej. – Pojęcie obiektu infrastruktury usługowej jest niezależne od innych pojęć w zakresie infrastruktury kolejowej, takich jak linia kolejowa czy bocznica. Co do zasady nie znajdziemy go na infrastrukturze prywatnej, która z definicji jest wykorzystywana wyłącznie na własne potrzeby właściciela lub zarządcy, a zatem nie może znajdować się tam obiekt podlegający udostępnieniu – mówił Michał Wankiewicz.
Wątpliwości zgromadzonych ekspertów wzbudziło jednak zastosowanie tej definicji do stacji paliw, systemu sprzedaży biletów na stacjach pasażerskich oraz bocznic. Specjalnie dla właścicieli bocznicy ministerstwo stworzyło nawet krótki poradnik. I tak bocznicą ogólnodostępną będzie m.in. bocznica stanowiąca dojazd do obiektu infrastruktury usługowej. Zarządca ma obowiązek udostępnić bocznicę każdemu aplikantowi na zasadach określonych w ustawie, jest też zobowiązany do opracowania statutu sieci, regulaminu sieci, cennika opłat za dostęp do infrastruktury kolejowej (zasada kosztu bezpośredniego), projektu umowy o udostępnianie infrastruktury kolejowej i projektu umowy o wykorzystanie zdolności przepustowej. Dzięki temu nieruchomości wchodzące w skład bocznicy ogólnodostępnej podlegają zwolnieniu od podatku od nieruchomości i z tytułu użytkowania wieczystego. Istnieje też zasada, że przewoźnik nie może być zarządcą bocznicy ogólnodostępnej, ale prywatnej oraz bocznicy w obiekcie infrastruktury usługowej już tak.
Jak najprościej wybrać rodzaj bocznicy? – Jeżeli nie jest używana, nadać status nieczynnej. Po drugie, jeżeli jest używana i powiązana z obiektem infrastruktury usługowej, to należy połączyć z obiektem infrastruktury usługowej (zalecane) albo uznać za ogólnodostępną drogę dojazdową do obiektu (niezalecane). Po trzecie, jeżeli nie jest powiązana z obiektem infrastruktury usługowej i jest wykorzystywana wyłącznie do własnych celów właściciela lub zarządcy nadać status prywatnej. W pozostałych przypadkach bocznica ma charakter ogólnodostępny. Natomiast w odniesieniu do bocznic ogólnodostępnych istnieje możliwość wystąpienia o uznanie ich za infrastrukturę za niestrategiczną. Decyzję w tej sprawie, na wniosek Rzeczpospolitej Polskiej, podejmuje Komisja Europejska. Skutki uznania bocznicy za infrastrukturę niestrategiczną są analogiczne jak w przypadku nadania statusu infrastruktury prywatnej – akcentował Piotr Sieczkowski.
Zebrani na spotkaniu członkowie Stowarzyszenia Ekspertów i Menedżerów Transportu Szynowego mieli również okazję zapoznać się bliżej z konkretnymi wyłączeniami ze stosowania przepisów nowej ustawy o transporcie kolejowym (zgrupowano je w jednym miejscu, rozszerzono i doprecyzowano) oraz opłatami za czynności wykonywane przez Prezesa UTK.
Ustawa wchodzi w życie 29 grudnia br. Jedynie zapisy dotyczące licencjonowania przewoźników zaczną obowiązywać od maja 2017 r.